Η ελιά
Η ελιά ή ελαιόδενδρο ή λιόδεντρο (επιστ. Ελαία, Olea) είναι γένος καρποφόρων δέντρων της οικογένειας των Ελαιοειδών (Oleaceae), το οποίο συναντάται πολύ συχνά και στην Ελλάδα. Ο καρπός του ονομάζεται επίσης ελιά και από αυτόν παράγεται το ελαιόλαδο. Η ελιά υπήρξε το σύμβολο της θεάς Αθηνάς.
Είναι δέντρο αειθαλές, έχει φύλλα αντίθετα, λογχοειδή, δερματώδη, σκουροπράσινα στην άνω επιφάνεια και αργυρόχροα στην κάτω. Τα άνθη της είναι λευκωπά, μονοπέταλα και πολύ μικρά, σχηματίζουν ταξιανθία βότρυος και εμφανίζονται προς το τέλος Μαΐου, ενώ ο καρπός ωριμάζει και συλλέγεται κατά τα τέλη του φθινοπώρου και αρχές του χειμώνα. Ο κορμός της ελιάς είναι οζώδης και καλύπτεται από τεφρόφαιο φλοιό.
Σε μερικές απ' αυτές τις ποικιλίες, με ορθολογική επιλογή, έχει επιτευχθεί μεγαλύτερη απόδοση σε ελαιόλαδο χάρη σε μια αξιόλογη σμίκρυνση του πυρήνα προς όφελος της σάρκας.
Η ελιά ευδοκιμεί σε κλίματα εύκρατα χωρίς ακρότητες θερμοκρασίας (με μέση ετήσια θερμοκρασία 16οC) και υγρασίας, για αυτό είναι ευρύτατα διαδεδομένη στη μεσογειακή ζώνη (όπως στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Ισπανία, στην Τουρκία, την Αλγερία και αλλού). Ευδοκιμεί σε πολλές περιοχές του κόσμου, αρκεί η θερμοκρασία να μη κατέρχεται πολύ και για μεγάλα χρονικά διαστήματα κάτω από το μηδέν. Γι' αυτό και ιδιαίτερα κατάλληλες περιοχές για την καλλιέργειά της είναι οι παραθαλάσσιες. Τα δένδρα φυτεύονται σε ευθείες σειρές ή σε ρομβοειδείς διατάξεις. Ανάλογα με την ποικιλία και την ποιότητα του εδάφους η απόσταση μεταξύ των σειρών κυμαίνεται από 7 έως 20 μέτρα. Η περιοχή στην οποία καλλιεργούνται ελαιόδενδρα ονομάζεται "ελαιώνας".
Το γένος Olea περιλαμβάνει τα εξής είδη και ποικιλίες:
Ελαία η αγρία (Olea sylvestris), κοινώς αγρελιά ή αγρελίδι
Ελαία η ευρωπαϊκή (Olea europaea) ή κοινή, το συνηθέστερα καλλιεργούμενο είδος ανά τον Κόσμο
Ελαία η αιολόκαρπος (Olea aeolocarpus)
Ελαία η ηδύκαρπος (Olea nigra dulcis)
Ελαία η ισπανική (Olea hispanica)
Ελαία η κρανιόμορφος (Olea craniomorpha), κοινώς σουβλολιά
Ελαία η εκκρεμής (Olea pendula), κοινώς κρεβατοελιά
Ελαία η κωνική (Olea conica) κοινώς ελιά σαλωνίτικη
Ελαία η λευκόκαρπος (Olea leucocarpa)
Ελαία η μακρόκαρπος (Olea macrocarpa), κοινώς αετονυχολιά
Ελαία η μικρόκαρπος (Olea microcarpa), κοινώς λιανολιά ή λαδοελιά
Ελαία η μαστοειδής (Olea mamillaris), κοινώς λιάστρος
Ελαία η πρώιμος (Olea precox), κοινώς καλοκαιρίδα
Ελαία η σαλέρνιος (Olea salerniensis), κοινώς γαϊδουρολιά
Ελαία η στρεπτή (Olea contorta), κοινώς στριφτολιά
Ελαία η στρόγγυλος (Olea rotunda virida)
Ελαία η υποστρόγγυλος (Olea subrotunda)
Ελαία η σφαιρική (Olea sphaerica)
Ελαία η υπόχλωρος (Olea virida)